25 октябрьдә Алексей Демидов рәислегендә узган Татарстан Хисап палатасы Коллегиясе утырышында 2021-2022 елларда һәм 2023 елның биш аенда Татарстан Республикасы бюджетыннан балаларның һәм яшьләрнең ялын оештыруга бүлеп бирелгән акчаларны файдалануны тикшерү нәтиҗәләре буенча хисап каралды.
Шушы чорда гомумән алганда 2,57 млрд. сум күләмендә финанслау Министрлар Кабинеты тарафыннан расланган «2019-2025 елларга Татарстан Республикасында яшьләр сәясәтен үстерү» программасы кысаларында гамәлгә ашырылды. Координаторы булып Татарстан Республикасы Яшьләр эшләре министрлыгы тора.
Тикшерүне җитәкләгән аудитор Илнур Мөбарәков хәбәр иткәнчә, 2021 елда ял итү һәм сәламәтләндерүнең барлык формалары белән 198 мең бала (план буенча – 218 мең бала булырга тиеш, шуның 91%ы), бер елдан соң – 205 мең кеше (план 96%ка үтәлгән) колачланган. Шул ук вакытта, резервта торучы ял итәргә теләгән башка балалар булуга карамастан, бер үк балаларга балалар сәламәтләндерү лагерьларына юлламалар бирү очраклары да ачыкланды. Мәсәлән, «Идел» лагеренда 2022 елда реестрда тәкъдим ителгән 1438 баланың 205 е (14,3%) ике һәм аннан да күбрәк мәртәбә ял иткән.
Аудитор юлламалар сатып алуны оештыруда килеп чыга торган проблемага игътибар юнәлтте.
- Хәзерге вакытта республикада ата-аналар тарафыннан ял итү лагерьларына юлламалар алу өчен бердәм мәгълүмати система юк, – дип билгеләп үтте И.Мөбарәков. – Юлламалар «Татиана» ҖЧҖенең туроператор сайты (5%лык өстәмә комиссия белән) аша, шулай ук балалар һәм яшьләрнең ялын оештыру буенча дәүләт хезмәтләре күрсәтүче учреждениеләр (банк комиссиясе 1 % тәшкил итә) аша гамәлгә ашырыла. 2022 елда туроператор комиссиясе 7% ка җиткән. Мәсәлән, ата-аналар 20 460 сум керткәндә, комиссия 1 540 сум тәшкил иткән.
Мәсәлән, 2021-2023 елларда «Татиана» ҖЧҖ аша «Волга» лагере гомуми бәясе 11 млн. 318 мең сум булган меңнән артык юллама саткан, исәпләнгән өстәмә комиссия күләме 566 мең сум тәшкил итә.
Программа шартлары буенча ата-аналар юлламаның чынлыктагы бәясеннән 15 дән 50 процентка кадәрге өлешен түли. «Номиналь норматив саклана, – дип хәбәр итте аудитор. – Шул ук вакытта «Лето» республика үзәге 2022-2023 елларда балалар өчен гомумүстерү чараларын үткәрү буенча ата-аналар белән өстәмә килешүләр төзелгән. Аларның бәясе 9,5 мең сумга җиткән. Ягъни аерым очракларда, өстәмә хезмәтләрне исәпкә алып, баланы лагерьга җибәрү өчен чыгымнарның гомуми бәясендә ата-аналар түләве 55-61% тәшкил иткән».
Шул ук вакытта «Җәй» РҮ хезмәткәрләренең балалары өчен юлламалар өчен ата-аналар түләве учреждение директоры боерыгы белән билгеләнгән: 2021 елда ата-ана түләвенең уртача күләме 9 000-10 000 сум булган чакта – 3 000 сум, 2022-2023 елларда ата-аналар түләве вакытында 12 890 сум булганда – 5 500 сум. Мондый ташлама Татарстан Республикасының норматив акты белән беркетелмәгән, ә вазгыять юлламаларны түләү буенча ата-аналарга финанс йөкләнешен арттыру куркынычын тудыра дип ассызыклады И.Мөбарәков.
Россиянең көньяк яр буйларында балалар ялының гомуми бәясе 17 көн өчен 71,7 мең сум тәшкил итә. Шулардан әти-әниләр өлешенә юллама өчен – 13,4 мең сум һәм транспорт хезмәтләре өчен 22,9 мең сумлык чыгым туры килә. Тагын 35,4 мең сумы – путевкага бюджеттан дотация.
«Черноморец» республика үзәге хезмәтләре өчен өстәп түләү аерым очракларда сәламәтләндерү лагерьлары юлламасының чынбарлыктагы бәясенең 33%ына җиткән. Мәсәлән, «Витязево» ял базасы» ҖЧҖ белән 2021 елгы контракт буенча «Черноморец» юлламалары бер койко-көн өчен 1 430 сум исәбеннән сатып алынган, ә 2 145 сум (ата-аналар түләве) + 1430 сумлык (бюджеттан дотация) бәя белән сатылган.
Илнур Мөбарәков билгеләп үткәнчә, балаларны Кара диңгез яр буендагы лагерьларга алып баруны оештыру мәсьәләләре дә системалы карарлар кабул итүне таләп итә. Хәзерге вакытта алар норматив-хокукый актлар белән җайга салынмаган.
2021-2023 елларда бу хезмәтләр 2022 елның апрелендә Яшьләр эшләре министрлыгы комиссиясе тарафыннан аккредитацияләнгән «ТК Республика» ҖЧҖ тарафыннан тормышка ашырылган. Мәҗбүри аккредитация 2021 һәм 2023 елларда үткәрелмәгән. Моннан тыш, «Республика» ТК тарафыннан тикшерүгә транспорт компанияләрен аккредитацияләүне үткәрү өчен билгеләнгән төп критерийлар буенча мәгълүмат тәкъдим ителмәгән.
Аудиторлык бәяләмәсендә шулай ук лагерьларның («Чайка», «Дзержинец», «Пионер», «Приазовец») аерым биналары, биналары һәм корылмалары балалар һәм яшьләрнең ялын һәм сәламәтләндерүен оештыру буенча хезмәтләр күрсәтү шартларына туры килми, капиталь ремонт яки алмаштыруны таләп итә дип билгеләп үтелә. Хәзерге вакытта республикада балалар лагерьларына бу җитешсезлекләрне бетерергә тиеш булган капиталь ремонт ясау буенча чаралар гамәлгә ашырыла.
Тагын бер авырткан аспект – балалар лагерьларының кадрлар белән тәэмин ителеше. Кайбер учреждениеләрдә штатларның тупланганлыгы 2021 елда 65% тан 2022 елда 80% ка кадәр тәшкил иткән. Хезмәт хакы түбән булу белән бәйле рәвештә педагог-психологлар, инструкторлар, тәрбиячеләр җитешми.
Ревизорлар шулай ук балалар лагерьларында туклану оештыруны да тикшерделәр. «Волга»да вакыты узган срок белән һәм тиешле шартларда сакланмаган азык-төлек ачыкланды. «Глобус» шифаханәсендә, «Приазовец» һәм «Юбилейный» лагерьларында туклану нормалары үтәлмәгән, мәсәлән, балаларга макарон һәм ярмаларны нормативтан ике тапкырга күбрәк сыйлаганнар.
– Хисап палатасы билгеләгән системалы проблемаларга карата – юлламаларны сатып алу һәм ял итү урыннарына илткәндә балаларның куркынычсызлыгын тәэмин итү турында – без аның нәтиҗәләре белән тулысынча килешәбез, – дип ассызыклады үз чыгышында яшьләр эшләре министры Ринат Садыйков. – Киләсе елда Транспорт һәм юл хуҗалыгы министрлыгы белән берлектә аккредитацияләүнең республика Хөкүмәте тарафыннан килештерелгән яңа системасын эшләтеп җибәрәбез, анда транспорт компанияләрен сайлау буенча барлык кирәкле критерийлар язылачак.
Юлламалар сатып алу процессында ачыклык булмау мәсьәләсе дә, министр сүзләренчә, шулай ук чишелешкә якын. ТР автоматлаштырылган мәгълүмат системасын төзү эше тәмамланып килә, ул муниципаль һәм республика әһәмиятендәге барлык балалар лагерьларын үз эченә алачак. «Без үз процентларын путевка бәясенә өстәп яза һәм ата-аналар аша акча эшли торган төрле коммерциячел структуралардан котыла алачакбыз. Проектны сынап карау декабрьгә тәмамланырга тиеш һәм киләсе елдан АМСны эксплуатациягә җибәрергә ниятлибез», – диде Ринат Садыйков.
– Республикада балалар лагерьларына капиталь ремонт ясау буенча масштаблы чаралар гамәлгә ашырыла, күпмесе ремонтланган инде? – дип сорау бирде Хисап палатасы Рәисе Алексей Демидов.
– Республика программасы буенча ел саен 1 млрд. сум акча бүленә. Бүгенге көндә 52 лагерьда капиталь ремонт үткәрелгән, аларда балаларга уңайлы ял итү өчен уңай шартлар тудырылган. Ә 2028 елга барлык лагерьларны тәртипкә китерәчәкбез, – дип вәгъдә бирде министр.
Тикшерү чарасы барышында 74,8 млн. сумлык хокук бозулар ачыкланган. Аларның яртысыннан артыгы (60%) юкка чыгарылырга тиеш.
Хисап палатасы коллегиясе шул максатта Татарстан Республикасы Яшьләр эшләре министрлыгына, Татарстан Республикасы Яшьләр эшләре буенча министрлыгына, «Лето» балалар һәм яшүсмерләрне сәламәтләндерү, ялларын һәм эш белән тәэмин итүне оештыру буенча республика үзәгенә, «Черноморец» республика үзәгенә һәм «Волга» яшьләр үзәгенә күрсәтмәләр юллау турында карар кабул итте. Тикшерү материаллары республика Прокуратурасына тапшырыла.
Тикшерүне җитәкләгән аудитор Илнур Мөбарәков хәбәр иткәнчә, 2021 елда ял итү һәм сәламәтләндерүнең барлык формалары белән 198 мең бала (план буенча – 218 мең бала булырга тиеш, шуның 91%ы), бер елдан соң – 205 мең кеше (план 96%ка үтәлгән) колачланган. Шул ук вакытта, резервта торучы ял итәргә теләгән башка балалар булуга карамастан, бер үк балаларга балалар сәламәтләндерү лагерьларына юлламалар бирү очраклары да ачыкланды. Мәсәлән, «Идел» лагеренда 2022 елда реестрда тәкъдим ителгән 1438 баланың 205 е (14,3%) ике һәм аннан да күбрәк мәртәбә ял иткән.
Аудитор юлламалар сатып алуны оештыруда килеп чыга торган проблемага игътибар юнәлтте.
- Хәзерге вакытта республикада ата-аналар тарафыннан ял итү лагерьларына юлламалар алу өчен бердәм мәгълүмати система юк, – дип билгеләп үтте И.Мөбарәков. – Юлламалар «Татиана» ҖЧҖенең туроператор сайты (5%лык өстәмә комиссия белән) аша, шулай ук балалар һәм яшьләрнең ялын оештыру буенча дәүләт хезмәтләре күрсәтүче учреждениеләр (банк комиссиясе 1 % тәшкил итә) аша гамәлгә ашырыла. 2022 елда туроператор комиссиясе 7% ка җиткән. Мәсәлән, ата-аналар 20 460 сум керткәндә, комиссия 1 540 сум тәшкил иткән.
Мәсәлән, 2021-2023 елларда «Татиана» ҖЧҖ аша «Волга» лагере гомуми бәясе 11 млн. 318 мең сум булган меңнән артык юллама саткан, исәпләнгән өстәмә комиссия күләме 566 мең сум тәшкил итә.
Программа шартлары буенча ата-аналар юлламаның чынлыктагы бәясеннән 15 дән 50 процентка кадәрге өлешен түли. «Номиналь норматив саклана, – дип хәбәр итте аудитор. – Шул ук вакытта «Лето» республика үзәге 2022-2023 елларда балалар өчен гомумүстерү чараларын үткәрү буенча ата-аналар белән өстәмә килешүләр төзелгән. Аларның бәясе 9,5 мең сумга җиткән. Ягъни аерым очракларда, өстәмә хезмәтләрне исәпкә алып, баланы лагерьга җибәрү өчен чыгымнарның гомуми бәясендә ата-аналар түләве 55-61% тәшкил иткән».
Шул ук вакытта «Җәй» РҮ хезмәткәрләренең балалары өчен юлламалар өчен ата-аналар түләве учреждение директоры боерыгы белән билгеләнгән: 2021 елда ата-ана түләвенең уртача күләме 9 000-10 000 сум булган чакта – 3 000 сум, 2022-2023 елларда ата-аналар түләве вакытында 12 890 сум булганда – 5 500 сум. Мондый ташлама Татарстан Республикасының норматив акты белән беркетелмәгән, ә вазгыять юлламаларны түләү буенча ата-аналарга финанс йөкләнешен арттыру куркынычын тудыра дип ассызыклады И.Мөбарәков.
Россиянең көньяк яр буйларында балалар ялының гомуми бәясе 17 көн өчен 71,7 мең сум тәшкил итә. Шулардан әти-әниләр өлешенә юллама өчен – 13,4 мең сум һәм транспорт хезмәтләре өчен 22,9 мең сумлык чыгым туры килә. Тагын 35,4 мең сумы – путевкага бюджеттан дотация.
«Черноморец» республика үзәге хезмәтләре өчен өстәп түләү аерым очракларда сәламәтләндерү лагерьлары юлламасының чынбарлыктагы бәясенең 33%ына җиткән. Мәсәлән, «Витязево» ял базасы» ҖЧҖ белән 2021 елгы контракт буенча «Черноморец» юлламалары бер койко-көн өчен 1 430 сум исәбеннән сатып алынган, ә 2 145 сум (ата-аналар түләве) + 1430 сумлык (бюджеттан дотация) бәя белән сатылган.
Илнур Мөбарәков билгеләп үткәнчә, балаларны Кара диңгез яр буендагы лагерьларга алып баруны оештыру мәсьәләләре дә системалы карарлар кабул итүне таләп итә. Хәзерге вакытта алар норматив-хокукый актлар белән җайга салынмаган.
2021-2023 елларда бу хезмәтләр 2022 елның апрелендә Яшьләр эшләре министрлыгы комиссиясе тарафыннан аккредитацияләнгән «ТК Республика» ҖЧҖ тарафыннан тормышка ашырылган. Мәҗбүри аккредитация 2021 һәм 2023 елларда үткәрелмәгән. Моннан тыш, «Республика» ТК тарафыннан тикшерүгә транспорт компанияләрен аккредитацияләүне үткәрү өчен билгеләнгән төп критерийлар буенча мәгълүмат тәкъдим ителмәгән.
Аудиторлык бәяләмәсендә шулай ук лагерьларның («Чайка», «Дзержинец», «Пионер», «Приазовец») аерым биналары, биналары һәм корылмалары балалар һәм яшьләрнең ялын һәм сәламәтләндерүен оештыру буенча хезмәтләр күрсәтү шартларына туры килми, капиталь ремонт яки алмаштыруны таләп итә дип билгеләп үтелә. Хәзерге вакытта республикада балалар лагерьларына бу җитешсезлекләрне бетерергә тиеш булган капиталь ремонт ясау буенча чаралар гамәлгә ашырыла.
Тагын бер авырткан аспект – балалар лагерьларының кадрлар белән тәэмин ителеше. Кайбер учреждениеләрдә штатларның тупланганлыгы 2021 елда 65% тан 2022 елда 80% ка кадәр тәшкил иткән. Хезмәт хакы түбән булу белән бәйле рәвештә педагог-психологлар, инструкторлар, тәрбиячеләр җитешми.
Ревизорлар шулай ук балалар лагерьларында туклану оештыруны да тикшерделәр. «Волга»да вакыты узган срок белән һәм тиешле шартларда сакланмаган азык-төлек ачыкланды. «Глобус» шифаханәсендә, «Приазовец» һәм «Юбилейный» лагерьларында туклану нормалары үтәлмәгән, мәсәлән, балаларга макарон һәм ярмаларны нормативтан ике тапкырга күбрәк сыйлаганнар.
– Хисап палатасы билгеләгән системалы проблемаларга карата – юлламаларны сатып алу һәм ял итү урыннарына илткәндә балаларның куркынычсызлыгын тәэмин итү турында – без аның нәтиҗәләре белән тулысынча килешәбез, – дип ассызыклады үз чыгышында яшьләр эшләре министры Ринат Садыйков. – Киләсе елда Транспорт һәм юл хуҗалыгы министрлыгы белән берлектә аккредитацияләүнең республика Хөкүмәте тарафыннан килештерелгән яңа системасын эшләтеп җибәрәбез, анда транспорт компанияләрен сайлау буенча барлык кирәкле критерийлар язылачак.
Юлламалар сатып алу процессында ачыклык булмау мәсьәләсе дә, министр сүзләренчә, шулай ук чишелешкә якын. ТР автоматлаштырылган мәгълүмат системасын төзү эше тәмамланып килә, ул муниципаль һәм республика әһәмиятендәге барлык балалар лагерьларын үз эченә алачак. «Без үз процентларын путевка бәясенә өстәп яза һәм ата-аналар аша акча эшли торган төрле коммерциячел структуралардан котыла алачакбыз. Проектны сынап карау декабрьгә тәмамланырга тиеш һәм киләсе елдан АМСны эксплуатациягә җибәрергә ниятлибез», – диде Ринат Садыйков.
– Республикада балалар лагерьларына капиталь ремонт ясау буенча масштаблы чаралар гамәлгә ашырыла, күпмесе ремонтланган инде? – дип сорау бирде Хисап палатасы Рәисе Алексей Демидов.
– Республика программасы буенча ел саен 1 млрд. сум акча бүленә. Бүгенге көндә 52 лагерьда капиталь ремонт үткәрелгән, аларда балаларга уңайлы ял итү өчен уңай шартлар тудырылган. Ә 2028 елга барлык лагерьларны тәртипкә китерәчәкбез, – дип вәгъдә бирде министр.
Тикшерү чарасы барышында 74,8 млн. сумлык хокук бозулар ачыкланган. Аларның яртысыннан артыгы (60%) юкка чыгарылырга тиеш.
Хисап палатасы коллегиясе шул максатта Татарстан Республикасы Яшьләр эшләре министрлыгына, Татарстан Республикасы Яшьләр эшләре буенча министрлыгына, «Лето» балалар һәм яшүсмерләрне сәламәтләндерү, ялларын һәм эш белән тәэмин итүне оештыру буенча республика үзәгенә, «Черноморец» республика үзәгенә һәм «Волга» яшьләр үзәгенә күрсәтмәләр юллау турында карар кабул итте. Тикшерү материаллары республика Прокуратурасына тапшырыла.
Фоторепортаж: Заседание Коллегии Счетной палаты Республики Татарстан (25 октября 2023 г.)